“ปฏิสัมภิทา 4”
ท่านที่ได้อรูปฌาน 4 เมื่อสำเร็จมรรคผลจะได้เป็นพระอรหันต์ขั้นปฏิสัมภิทาญาณ คือมีคุณสมบัติพิเศษเหนือจากที่ทรงอภิญญาหกอีก 4 อย่าง สำหรับท่านที่ได้ปฏิสัมภิทาญาณนี้ท่านทรงอภิญญาหก และคุณสมบัติพิเศษอีก 4 คือ
1. อัตถปฏิสัมภิทา 4 มีปัญญาแตกฉานในอรรถ คือฉลาดในการอธิบายถ้อยคำที่ท่านอธิบายมาแล้วอย่างพิสดาร ถอดเนื้อความที่พิสดารนั้นให้ย่อสั้นลงมาพอได้ความชัดไม่เสียความ
2. ธัมมปฏิสัมภิทา ฉลาดในการอธิบายหัวข้อธรรมที่ท่านกล่าวมาแต่หัวข้อให้พิสดารเข้าใจชัด
3. นิรุตติปฏิสัมภิทา มีความฉลาดในภาษา รู้และเข้าใจภาษาทุกภาษาได้อย่างอัศจรรย์
4. ปฏิภาณปฏิสัมภิทา มีปัญญาเฉลียวฉลาดสามารถแก้ปัญหาได้อย่างอัศจรรย์
ปฏิสัมภิทาญาณนี้มีความแปลกจากอภิญญาหกอยู่อย่างหนึ่งคือ ท่านที่จะทรงปฏิสัมภิทาหรือทรงอรูปฌานนี้ได้ ท่านต้องได้กสิณ 10 และทรงอภิญญามาก่อน แล้วจึงจะปฏิบัติต่อในอรูปนี้ได้
ถ้าท่านนักปฏิบัติที่ไม่เคยเรียนกสิณเลยหรือทรงกสิณได้บางส่วน ยังไม่ถึงขั้นอภิญญาแล้วท่านมาเรียนปฏิบัติในอรูปนี้ย่อมปฏิบัติไม่สำเร็จ เพราะการที่ทรงอรูปฌานได้ต้องใช้กสิณ 9 ประการ ปฐวี เตโช วาโย อาโป นีละ ปีตะ โลหิตะ โอทาตะ อาโลกะ เว้นอากาศกสิณอย่างเดียว เอามาเป็นบาทของอรูปฌาน
คือต้องเอากสิณ 8 อย่างนั้นอย่างใดอย่างหนึ่งตั้งขึ้นแล้วเข้าฌานในกสิณนั้นจนถึงจตุตถฌาน และเพิกนิมิตในกสิณนั้นเสีย คำว่าเพิกหมายถึงปล่อยไม่สนใจกับสิ่งนั้น การที่จะปฏิบัติในอรูปฌานต้องเข้ารูปกสิณก่อนอย่างนี้
พระราชพรหมยาน,ธัมมวิโมกข์ (2554),367,27-28
